Tahammülü güç bir zamanın tanığıyız. Başımızı ne yana çevirsek, gözümüzü ne tarafa dönsek bir başka acıya, idraki zor bir başka görüntüye çarpıyoruz. Bardağın dolu tarafı kalmadı ya, biz yine de son bir çaba koyalım edebiyat adına: Böyle zamanlar, ruhu halkının yarasıyla acıyan; halkının umuduyla ışıyan yazarların kıymetini bir kere daha düşünmek için bir olanak belki. Doğduğu toprağın hikâyesini her türden kişisel kaygının üstünde tutan; bu coğrafyanın hem dününü hem yarınını anlamaya ve anlatmaya ant içmiş gibi yazan yazarlardan söz edeceksek de şüphesiz Kemal Tahir bu yazarların en başında gelenlerden biri.
Kemal Tahir, edebiyatımızın en eski ve -ne iyi ki- en üretken yazarlarından biriydi. İlk romanlarından itibaren edebiyat dünyasında ciddi bir karşılık bulan Kemal Tahir’e yönelik ilgi, yayınladığı her yeni romanı ile hem arttı hem de genişledi. Romanları aracılığıyla ortaya koyduğu düşünce ve tespitler, edebiyat dışında; sinemada, dönemin düşünsel ikileminde ve akademide etkisini göstermeye başladı. Kemal Tahir, kendisinin de çeşitli vesilelerle ifade ettiği gibi, roman aracılığıyla düşünmeyi ve döneminin tartışmalarına romanları ile katılmayı bir yöntem olarak benimsemişti.
Bu yılın şubat ayında ilk baskısını yapan Kemal Tahir’i Okuma Kılavuzu, yazar ve akademisyen Mehmet Güven Avcı’nın, bu usta yazarı anlamak yolunda okuruna sunduğu bir rehber niteliğinde. Kısa fakat oldukça kapsamlı bu çalışma, hem daha evvel Kemal Tahir okumamış olan ve “Hangi eserinden, nasıl başlasam?” diye düşünen hem de Tahir’in eserlerine aşina olup, usta yazar üzerine derinlikli bir okuma yapmak isteyen okura çok yönlü bir bakış imkânı sunuyor. Kılavuz çalışmasının amacı, yazarın farklı yönlerine odaklanan metinleri derli toplu bir biçimde ele almak, bunları yazar hakkında çalışmak isteyenlere sunmak ve bütünlüklü bir yapıya sahip olan Kemal Tahir romanlarını sınıflandıran bir okuma önerisi geliştirmek olduğu görülüyor.
Kemal Tahir ve romanları, içeriği bakımından pek çok meseleyi ihtiva eder. Romanlarında Türk modernleşmesi, Millî Mücadele, devlet toplum ilişkileri, toplumsal çözülme, Osmanlılık, feodalite… gibi birçok farklı konu ele alınır, tartışılır ya da tartışmalara dahil edilir. Ancak, Mehmet Güven Avcı’nın da dikkat çektiği gibi, Kemal Tahir’in, romancılığını ve sanatını aşan bir şekilde salt düşünsel tartışmalara hapsedilmesi yazarın romanlarıyla ilişki kurmayı güçleştirmektedir. Ayrıca bu yöndeki tartışmalar bütün önemlerine rağmen yazarın eserlerine, romanlarına ve düşünsel tartışmalara bütünlüklü bir şekilde bakılmasını engellemekte. Öyle ki Kemal Tahir, öyküleri, romanları, mektupları, söyleşi, yazı ve notlarıyla bir bütünlük arz ediyor. Avcı, bu kılavuz çalışmasını hem bu sınırlılıkları aşmak hem de bütünlüklü bir Kemal Tahir “fotoğrafı” yakalayabilmek adına tasarladığının altını çiziyor.
Eserin ilk bölümünde Kemal Tahir biyografisine katkı sunan çalışmalara yer verilmiş, yazarın yaşamının tümüne ya da belirli bölümüne odaklanan metinler değerlendirilmiş. İkinci bölümde, yazarın gençlik yıllarından başlayarak, eserleri, biyografisi ile bağlantılı bir biçimde ele alınmış. Üçüncü bölüm Kemal Tahir romanlarına ilişkin sınıflamaların incelenmesinden oluşuyor. Son bölüm ise Kemal Tahir romanlarına dönük bir sınıflama ve okuma önerisinden oluşuyor. Velhâsıl, Kemal Tahir’in ölümsüz romancılığında etkili olan tarih bilgisi, toplumsal olay ve olguları tarihsel süreç içerisinde, yaşadığı dönem ile bağlantılı bir biçimde roman kurgularına yerleştirme kabiliyeti, bugünkü toplumsal sorunlarımızı anlamlandırmamız noktasında da bizlere kaynaklık etmekte.
