Sina Akyol’un düzyazılarını bir araya topladığı “Zamana Bırakılmış Yazılar” isimli seçkisi, Pikaresk Yayınevi’nin ilk kitabı olarak yayımlandı. Yeni kurulmuş bir yayınevi için gıcır gıcır, tertemiz bir başlangıç.
Vakur, dervişan bir sesle şen bir sesin birbirinden doğduğu, birbirine karıştığı, vaatlerini sonuna kadar yerine getiren, “Kâh ağırbaşlı kâh şırılşenlik yetmiş sekiz mürekkep” altbaşlığıyla, Akyol’un kendisinin kurguladığı, seçtiği, sıraladığı, önemsediği bir içeriğe sahip, niyetini, dilini, imlasını başından sonuna açık eden, özünde bir deneme kitabı söz konusu olan. Yazarken, konuşurken, yanıtlarken, söyleşirken deneme türünün özünden hiç uzaklaşmadan dillendirmiş meramını şair.
***
“Yazdım”, “Konuştum”, “Yanıtladım” ve “Söyleştim” başlıklarıyla birbirinden ayrılan dört bölümden oluşan kitabın “Yazdım” isimli ilk bölümünde, Akyol’un Yasakmeyve, Kitap-lık, Varlık, Şiirden, Akatalpa, Şiir Saati, Sincan İstasyonu, Express, İzmir İzmir, Kurşun Kalem ve İzmir Sanat Gündemi dergilerinde ve tematik metinlerin toplandığı kitaplarda yayımlanmış yazıları ile daha önce hiçbir yerde yayımlanmamış yazıları bulunuyor. Kitabın tamamına yayılan hayli sahici kişisel söyleyiş tonu, eklediği anekdotlar, itiraflar, hamişler, altbaşlıklar, dipnotlar, vesselâmlar aracılığıyla zenginleştirilmiş. Her biri, Akyol’un ince eleyip sık dokuduğunun kanıtları olarak kitap yapmadaki titizliğini yeniden gözler önüne seriyor. Yaşamının köşe taşlarını oluşturan, yol üstünde rast geldiği kimi kıymetlilerine azıcık iltimas geçtiğini gözlemlediğim bir seçki bu. Kimler yok ki o yolüstü duraklarında? Arkadaş Z. Özger, İlhan Berk, Behçet Necatigil, Melih Cevdet Anday, Enver Ercan, Haydar Ergülen, Gültekin Emre, Coşkun Yerli, Seyhan Erözçelik, Arif Damar… ki bunlardan bazıları “arasam seslerini duyamayacağım kişilere ait telefon numaraları cep telefonumun rehberinde durmaya devam ediyor” (s. 15) dediği kıymetliler. İsimler akıp gidiyor yazılarda, evet; ama Sina Akyol’un konaklamalarında misafiri olduğu isimler, şairin hayata, sanata, şiire, insana bakışını yansıtmanın birer bahanesine dönüşüveriyorlar. Arkadaş Z. Özger’in “dostça davranmakla her şeyin üstesinden gelinebileceği düşüncesinde” (s. 22) olduğunu anlatırken, Coşkun Yerli’nin mektubundaki “Kendine iyi bak, sabahlara kadar uykusuz kalma!” korumacılığına değinirken, Enver Ercan’ın “Niçin mi o öyküyü yayımladım, derginin bir sayfasına tam olarak oturuyordu, kısa bir öyküydü çünkü.” (s. 34) yanıtında aksi-editör tavrı takınmasını neden haklı bulduğunu açıklarken, Seyhan Erözçelik’in “iyi ki hepimiz varız” (s. 42) diye imzaladığı kitabın kendisini “berbat” edişini itiraf ederken, İlhan Berk’in “Bu kitabın kapağını sevmediğim için, kendim bir kapak yaptım.” (s. 49-50) notuyla gönderdiği kitabın kendisine özel kapak tasarımının ayrıntılarını hayranlıkla tarif ederken, “olmazsa olmaz”larından (s. 93), “kedisizliğinden” (s. 125) keyifle, iştahla söz açarken, “iyi şairler o ‘başka dil’in peşinde koşarlar” (s. 147) saptamasını yaparken seziliyor hep o sokulgan, incelikli bakış. Kitabın ilk bölümünü oluşturan yazıların büyük çoğunluğu, içerikleriyle bir vefa, bir uğurlama, bir seyrediş duygusu uyandırdı bende. Kendisinin küçücük bir kötülüğe katlanamayacağının bilgisiyle başkasına büyük kötülükler yapmaktan kaçınan bir bilincin süzgecinden geçen anlar, gözlemler, yorumlar, nehir gibi akıp çağlıyor sayfalar boyunca. Ve evet, ben de şahidim, “Çabuk kızar Muzaffer. Hatta, çarçabuk kızar.” (s. 149).
***
Kitaptaki ikinci bölüm “Konuştum”u, anma etkinliklerinde, öykü ve şiir günlerinde/buluşmalarında, sempozyumlarda, festivallerde, ödül törenlerinde yaptığı konuşmaların metinlerinden oluşturmuş Sina Akyol. Bu bölümdeki konuşma metinleri, “düzyazıda da şair ol”mak düsturunu fazlasıyla yerine getiren, şiire meyleden bir dili barındırıyorlar. Bunun nedenini -bölümün ilk yazısını ayrı tutarsak- yazıların hepsinin şairler, şiirler üzerine olmalarına bağlıyorum daha çok; tabii bir de yitirilmiş canlardan fazlasıyla bahsetmelerine. Yanı sıra, teori üreten cümlelere rast gelmek de şaşırtıcı değil Akyol’un konuşma metinlerinde:
“İnsan, meramını, coşku ve duygu dolu satırlarla kâğıda dökebilir. Ancak bu, kâğıda dökülenin şiir olması için yeterli değildir. Çünkü öncelikle, bir yapı ve dil kurma işidir şiir.”
(s. 164).
Bu türden tümceler kurarken, elbette, kendi yaklaşımını da açıklamış oluyor şair. “Şiir serüvenim ve şiirimin kaynakları” (s. 178-181) başlıklı konuşma metninde bahsettiği şiire başlama, sürdürme, inat etme, kendi şiir dilini kurup geliştirme serüveni, aralarında birlik olan, belli bir düzen/vakit içinde yinelenen, yol alan, olgunlaşan olay ve hareketler dizisinin benzerliği açısından şiir yazan herkese tanıdık gelecektir. Kitapta adı en sık geçen şair olan İlhan Berk’ten ikinci bölümde yer alan konuşma metinlerinde de ağırlıklı olarak söz ediyor şair. Bu bölüme aldığı konuşma metinlerinden Akyol’un Berk’in görüşlerine oldukça önem verdiğini anlayabiliyoruz. İkinci bölümde dikkatimi çeken bir başka nokta ise Akyol’un kitabın “Girizgâh”ında (s. 11) “Düzyazdım” (2012) kitabından alıntıladığı noktalama imleriyle ilgili, kuralları eğip bükmek, kendi noktalama imlerini üretmek üzerine görüşlerini destekleyen, bu yaklaşımda sınırları zorlayan Leyla Erbil üzerine de bir konuşma yapmış olması. Erbil, kendi noktalama imlerini üretip kitap oylumunda kullanmış bir isim çünkü. Kendi entelektüel gelişimini, dönüşümünü “Leyla Erbil.. ya da ‘çekiç’” başlıklı konuşma metni içerisinde yeniden irdeleyip sorguluyor Sina Akyol.
***
Kitaptaki üçüncü bölüme, “Yanıtladım” başlıklığını vermiş şair. İlgili bölüm, şairin çeşitli dergi ve antolojilerde yer alan dosya konularına ya da soruşturmalara verdiği yanıtları içeren metinlerden oluşuyor. Şair, “2000’lerde aşk” başlıklı metinde, “aşk”a bakışını özetliyor:
“…elini tutamadığım, kendisiyle uzun uzadıya konuşup dertleşemediğim, birlikte gülüp ağlayamadığım birine âşık olmam mümkün değil. Bunun böyle olması çok doğal, ne de olsa 1950 model bir âdemim ben.”
(s. 207)
Şairin şiir üzerine en doğrudan görüşlerine, hayata ve sanata yaklaşımına dair en damıtılmış tümcelerine, bu bölümde rast gelmek mümkün. “Neden şiir?” (s. 208) başlıklı denemesinde “Var olan gerçekliği ‘değiştirip dönüştürmek’i dil ile başlattığından” dem vuran Akyol, “Geçmişten günümüze toplumun yarattığı muhalif tutumlar” (s. 211),“Şair ve siyaset” (s. 214) ve “Gezi Direnişi üzerine” (s. 217) başlıklı denemelerinde, şairlerin aktif siyasetle ilişkileri üzerine düşünüp düşündürüyor.
***
Dördüncü ve son bölüm olan “Söyleştim”, şairin iki söyleşi metnini içeriyor. Birinci metin, Akyol’un yirmi farklı söyleşiden seçtiği soruları ve bu sorulara verdiği yanıtları bir araya getirdiği, bir tür kolaj. Bu ilk kolaj-söyleşi, Sina Akyol’un, okurun karşısına, en beğendiği sorulara verdiği en önemsediği yanıtları, kendi eliyle seçip çıkarması açısından çok kıymetli. Metin, şairin 70’li yıllardaki, 90’ların ortasındaki, 2000’lerin başlarındaki ve ortalarındaki tanıklıklarına yer verip düşüncelerini göstermesi, eleştiriye, şiire, siyasete, hayata dair farklı dönemlerdeki görüşlerinin bir panoramasını sunması açısından oldukça ilginç bir toplam. Kitabın ve dördüncü bölümün son metni, şairin Hayâl dergisi için Nazmi Cihan Beken’in kısa fakat kışkırtıcı sorularına verdiği yanıtlarını içeren söyleşi. Beken’in “Şiirin dini olur mu? Allah’ı olur mu? Ahmet Güntan’ın sorusunu size sorarsam: ‘Allah’ı olan modern şiir yazılabilir mi?’” sorusuna şöyle yanıt veriyor Sina Akyol:
“Bir inançsız olarak söylüyorum, şiirin dini olmaz. Ama Allah’ı olur. ‘Allah’ı olan modern şiir yazılabilir mi?’ye gelince: Tabii ki yazılabilir. Örneğin Cahit Zarifoğlu, Ebubekir Eroğlu, Cahit Koytak ve diğerleri, bu ‘tabii ki yazılabilir’in kanıtları değil midir?
(s. 263)
***
Uzun yıllar, yaşı genç, şiiri genç şairlerin yazdıklarına kendi şiir anlayışını öteleyerek bakmayı ilke edinip canlı, dinamik, yazılmakta olan şiiri takip etmiş bir şairin, Sina Akyol’un, “düzyazılarına” dikkat kesilmekte fayda var. Okuyunuz.
_____
Sina Akyol, “Zamana Bırakılmış Yazılar”, Pikaresk Yaynevi, Birinci Baskı: İzmir, Ekim 2020, deneme, 264 sayfa.
