Selçuk Baran 7 Mart 1933’te Ankara’da doğdu. Hukuk eğitimi aldı ve 4 Kasım 1999’da doğduğu şehirde hayatını kaybetti. Haziran, Anaların Hakkı, Kış Yolculuğu, Tortu, Yelkovan Yokuşu, Arjantin Tangoları adlarında bazılarının baskısı tükenmiş öykü kitapları vardır. Bir Solgun Adam, Bozkır Çiçekleri adındaki romanları Milliyet Yayınları Roman Yarışmasında mansiyon, ilk kitabı olan Haziran 1973 yılında Türk Dil Kurumu Hikâye ödülü, Anaların Hakkı 1978’de Sait Faik Hikâye Armağanı kazandı. Baran öykü, roman, tiyatro oyunlarının yanı sıra bir çocuk kitabı yazdı. Roald Dahl’ın Charlie’nin Büyük Cam Asansörü isimli kitabının çevirisini yaptı. Yazarın yıllar önce yazdığı Güz Gelmeden adlı romanı, ölümünden sonra yayımlandı. Hakkında Dr. Ayfer Yılmaz tarafından yazılmış Hüzün Mevsiminde Bir Yazar: Selçuk Baran ve Eserleri adlı akademik bir çalışma vardır.
Öykülerin en güzel yanlarından biri de kayıt tutmaları değil midir? İlk defa okuduğum, Selçuk Baran’ın sahaftan bulduğum Yelkovan Yokuşu adındaki kitabı, modernleşmenin yeni başladığı, insanların teknolojiye uzak olduğu dönemlerin izlerini taşıyan yedi öyküden oluşuyor.
Kalabalık lokantalarda yaşlı insanların masalarına oturmayı hayata tutunmak, onu katlanabilir kılmak için bir tür güvenlik olarak gören genç bir adamın ve kulak misafiri olduğu ressam kadının anlatıldığı kitaba adını veren öykü Yelkovan Yokuşu. Bozacıda adını taşıyan öyküde babası müstahdem, annesi gündelikçi olan, yoksul, liseli kızın doğum gününde bir bozacıya gitme özlemi anlatılır. Parası olmadığı için dükkân sahibinden izin alarak onun önerisiyle oturduğu masada yaşlı bir adam vardır. Varoluşunun yıl dönümünde en azından bozacıda oturmak mutluluğunu tatmak isteyen, yalnızlık çeken, kendine bir destek, belki de bir yol gösterici arayan genç kızın masasına oturduğu eski bir ayyaş olan adamla geliştirmeye çalıştığı dostluk kalıcı olabilir mi? Öğle Saatleri adlı öyküde benzer bir konu işlenmiş. Yoksul genç kızla, yaşlı iş arkadaşının ikram yarışına girdikleri öğlen yemeği saati öykülenmiş. Yaşlı adamın belki bile isteye belki de başka düşüncelerle kendine bir sınır çizerek genç kızın sorunlarına kayıtsız kalışı anlatılmış bu öyküde. Genç kız, ona, yaşamını etkileyebilecek ciddi sıkıntılarından söz ederken yaşlı adamın kedilere dönerek duyarsız kalması oldukça etkileyici.
Bakırçalığı adındaki öykü, yaş farkı nedeniyle beklentileri karşılamayan ilişkileri sorgular nitelikte bir öykü. Ölüm döşeğindeki bilim insanı, kendinden yirmi yaş küçük karısını, dışarıda geçirilmiş, sırlı bir gecenin yanıtı karşılığında ona bırakmayı düşündüğü mirasla sınamaktadır.
Değirmen adlı öykü, Zarif bir kır at göndermesiyle ülkemizin siyasi tarihini imlemiş Demokrat Parti Dönemine gönderme yapan bir öykü. Modernleşmeyle birlikte o günlerde ortaya çıkan toplumsal farklılıklar konu edilmiş.
Bana Tolstoy’un muhteşem eseri Anna Karenina’yı çağrıştıran Eğrelti Yeşili adındaki hüzünlü öykü, Doğanşehir asliye hukuk yargıcı Celal Egeli’nin tren altında parçalanarak ölen karısının dikiş kutusunda Makar Alekseyeviç adına yazılmış, gönderilmemiş mektuplar bulmasıyla başlar. Yargıcın karısı Celile, hayalinde yarattığı bir karaktere, mektuplar aracılığıyla kocasının hayatını yaşamak zorunda kaldığını, kendi hayatını yaşayamadığını, hep es geçildiğini bütün çıplaklığıyla anlatmıştır. Ancak yargıç okuduğu mektuplarda kendi hatalarını görse, bunları kabul etse de Makar Alekseyeviç’in biyoloji öğretmeni Hasan Erden olduğunu düşünür. Ondan hesap sormanın peşine düşer.
Rose Bonbon adındaki öyküde anlatıcı kişinin meyhanede karşılaştığı kadın, onu, kent yaşamına ayak uydurmakta zorluk çeken, paralı ama güvensiz, sosyalleşmek için bir yol gösterici arayan zengin bir ağa oğlu olan arkadaşıyla paylaştığı yaşanmışlıklara götürür.
Yazarın Tortu adlı kitabı ise birbirine bağlı Ablam, Ahmet Hikmet Bey, Konak, Zekiye ve Tortu başlıkları altında verilmiş beş öyküden oluşan uzun bir öykü. Ablam başlığı altında bir kasabada ablasıyla birlikte amcaları ve babaannesiyle yaşayan öksüz ve yetim delikanlının, ablasıyla gidermeye çalıştığı umutsuz yalnızlığı işlenir. Ahmet Hikmet Bey parti tutup oy vermeleri için bütün kasabayı yönlendirebilen ama kasabaya hiç uğramayan siyasetçi bir sanayicidir. Bu karakterle bir zamanlar Anadolu’da hüküm sürdüğünü bildiğimiz ağalık düzeni anlatılır.
Konak adlı öykü delikanlının askerlik sonrası Ahmet Arif Bey tarafından evinde çalışması için çağırıldığı bölümdür. Dönem toplumda müthiş bölünmelerin yaşandığı dönemdir. Tamamı kasabadan getirilen fabrika çalışanları, hiçbir şeyi sorgulamadan sadece Beyefendi diye çağrılan Ahmet Arif Bey’e itaat etmektedirler. Delikanlı Hüseyin’in kızı Zekiye ile tanışır. Zekiye düzene karşı bilinçlenmiş, sosyalizmin ne olduğunu bilen bir kızdır. İlişki içinde olduğu insanlar vardır. Delikanlı, Hamile kalan Zekiye ile evlenerek, toplumun hoş karşılamadığı bir ilişki yaşayan ablası gibi toplum baskısına karşı çıkar.
Tortu adındaki bölümde delikanlıyı, Zekiye ile birlikte otoyol kenarında bir lokantada garsonluk yaparken buluruz. Yaşadıklarından çok şey öğrenmiştir.
Selçuk Baran, yalnız olan, kendisi istemediği halde yalnız kalan insanların umutsuz arayışlarını anlatmış kitaplarında. Bana göre bazen keskin bazen de keskin çizgilerden kaçarak içinde yaşadığı toplumun gerçeğini, birbirini tamamlayan sürgit yansımalar ve yankılarla dile getirmiş. Kısacası Selçuk Baran insanın büyük yalnızlığını dert etmiş görünüyor. Eserlerinde kendine özgü bir duyarlılıkla abartısız yaşam parçaları çizerek, onları Ömer Solak’ın Selçuk Baran Öykücülüğü adlı yapıtında ifade ettiği gibi ‘çıt çıkarmayan bir ağlayışla’ anlatmış.
Kırılgan ruhu şad olsun!
