Mahir Kavun yazdı: İFA 2. Kitap İlişkiler ve Stres

Sinan Canan, İnsanın Fabrika Ayarları (İFA) II. Kitap İlişkiler ve Stres, 9. Baskı, Tuti Kitap (Nefes Yayıncılık), İstanbul, Aralık 2020.

İlişkiler ve Stres, Sinan Canan’ın İnsanın Fabrika Ayarları (İFA) serisinin ikinci kitabıdır. Serinin 1. kitabı Beden ile insanın diğer canlılar arasındaki konumunu tespit etmeye çalışan yazar, ikinci kitap İlişkiler ve Stres ile de karmaşık ve üst düzey bir beyin yapısına sahip olan insanı diğer canlılarla karşılaştırarak insan ilişkilerinden yaşanılan strese kadar birçok konuyu bu kitapta dikkatlere sunuyor.

İlk olarak dikkat çekici bir kapakla okurun karşısına çıkan Canan, içeriği de en az kapağı kadar ilgi çekici ve bilgi yüklü bu eserle insan hakkındaki bilgimizi artırmayı amaçlıyor. Kitabın kapağında bir yerküre var ve onun üzerinde bir kadın ve adam el ele yürür vaziyetteler. Yerküreyi zemin, insanı da şekil olarak gösteren yazar, insanı ön plana alıyor.

Her yerde görmeye, duymaya ve okumaya alışık olduğumuz ve –belki de bu yüzden- gittikçe de anlamını kaybeden “insan sosyal bir varlıktır” söyleminin röntgenini çekerek fabrika ayarlarımızdaki yerini tespit etmek gibi oldukça zor bir işe soyunan Prof. Dr. Sinan Canan, insan denilen mucizevi ve gizemli varlığı; çözmeye ve çözdüğü kadarıyla da bizlere anlatmaya çalışıyor.

Her insanın sevilme ve beğenilme ihtiyacına, insanın endişeli bir canlı olduğuna, bir tebessümün 2000 parça çikolata yemekle eş değer miktarda ödül uyarımı sağladığına, tebessümün değerine, çeşitliliğin önemine, farklılıkların hayatı daha yaşanılır kılmaktan ziyade hayatın varlığına hizmet ettiğine, tabiatı anlamayan bir insanın gerçekleri anlayamayacağına, okuldaki başarıların hayatın küçük bir alanı olduğuna, çalışmanın ve emeğin er ya da geç başarıyı getireceğine, sosyal medyanın gerçek dünya algısı üzerindeki baskısına, mektupların insan hayatındaki önemine, mizahın önemine, “akış”ı yakalamanın yollarına, geçmişte ya da gelecekte yaşamaya, stres biyolojisine, stres yönetme becerisine bilimsel ön bilgiler vererek okuru hazırlayan Canan, insanı insana anlatabilmek gibi bir görev ediniyor.

“İnsansız kaldığımızda ruhumuzun yırtılacağını biliyoruz” der Ali Ayçil. Canan da temel olarak bu düşünceye hizmet edecek fikir ve düşüncelerini okura bir edebiyatçı titizliğiyle aktarmayı amaçlıyor. İlk kitaba oranla İlişkiler ve Stres’te anekdotlara daha çok yer vererek okuru metne bağlı kılıyor. İlk kitapta yer alan 17 görsel yerine bu kitapta toplam 15 görsele yer veren yazar, 47 dipnot vererek de metinde oluşan tıkanıklığı açıyor. Bilimsel kitapların alışıldık sıkıcılığını ya da bilimsel terime maruz bırakacak tutumunu gerek dipnotlar gerekse de samimi üslubu ile gideren yazar, okumayı seven herkesi İlişkiler ve Stres ile okumaya davet ediyor.

İnsanın Fabrika Ayarları (İFA) serisinin temel mantığı olarak rutinden çıkarmanın, günlük hayattaki; kuru üzüm yemekten tutun da yürümeye kadar hemen her eylemde rutini kırmanın önemini vurgulayan Canan, “insan sadece karnı doyduğunda, her şeyi maddî olarak yerinde olduğunda keyif yapabilen, rahat olabilen bir canlı değil” (s. 181) diyerek okuru insan hakkında farklı yönlere eğilmeye davet ediyor.

İlk kitabındaki samimi üslubu, dili kullanmaktaki becerisi, kelimelerin yazımından cümlelerin kuruluşuna kadar okuru rahatsız edecek durumların –neredeyse hiç- olmaması ilkesine bu kitabında da bağlı kalan Sinan Canan, bu tutumuyla kitabın okunmasını kolaylaştırıyor. Kitapta yer alan iki yazım yanlışını (s. 114 ve s. 181) nazar boncuğu sayarsak kitapta anlatım bozukluğu ya da yazım yanlışı yok. Bu vesileyle kitabın editörü de bir teşekkürü hak ediyor.

İnsan ilişkilerine farklı bakış açıları geliştirmek, stresin insan biyolojisindeki ve sağlığındaki yerini bilmek, hayatı daha bilinçli yaşamak, bedeni hakkında bilgi sahibi olmak isteyen, okumayı seven hemen herkesin okuyabileceği bir kitap olmuş. Birkaç saatinizi gönül rahatlığıyla İlişkiler ve Stres’e ayırabilirsiniz.