Sunay Akın, ‘’müzeler bir toplumun hafızasıdır, belleğidir…’’ sözünü sürekli olarak dile getirir. Haklıdır da! Eğitimin sadece dört duvar arasında olmadığını gelişmiş ülkelere gösteren, geçmiş ile gelecek nesiller arasında köprü görevi gören müzeler, aynı zamanda da toplumların aynasıdır.
Müzeler, ziyaretçilerine birçok konu hakkında derinlemesine bilgi verseler de toplumsal etkileri bununla sınırlı değildir. Sadece kuruldukları ülke kültürünü değil, dünyanın birçok kültürel değerleri hakkında sergiledikleri eserlerle ve yapmış oldukları eğitsel etkinliklerle ziyaretçilerine bilgiler verirler.
2003 yılında Prof. Dr. M. Öcal Oğuz’un öncülüğünde Gazi Üniversitesi Türk Halkbilimi akademisyenleri ve öğrencileri tarafından, Ankara’nın önemli kültür merkezi Altındağ ilçesinde Altındağ Belediyesi ve Ankara Kalkınma Ajansı’nın destekleri ile tarihi bir konağın restore edilmesiyle kurulan Somut Olmayan Kültürel Miras Müzesi, Türk kültürü hakkında detaylı bilgiler veren dokunulabilir müze örneğidir.
Somut Olmayan Kültürel Miras Müzesi’nin kapısından içeri adımımızı attığımız anda Gazi Üniversitesi Türk Halkbilimi öğrencilerinin bizleri karşılaması ile Türkler’in misafirperverliğinin sıcaklığını iliklerimize kadar hissediyoruz. Öğrenciler eşliğindeki, her bir adımımızda şaşırtıcı detaylar ile karşılaşacağımız müze gezimizin ilk adımında Hacivat Karagöz Gölge Oyununu izledikten sonra günlük hayatımızda kullandığımız deyimlerin kaynağı olan hikâyeleri de uygulamalı olarak öğreniyoruz. Müzenin ikinci katına çıktığımızda, Türk evlerinin iç mimarisindeki detayların hikâyesi içinde kendimizi buluyor, düğünlerdeki unutulan geleneklerimizi hatırlıyoruz. Ayrıca Somut Olmayan Kültürel Miras Müzesi, bizleri, Türk çocuklarının tarihine doğru götürerek unutulan sokak oyunlarımızı kolektif bilinçaltımızdan çıkartarak yeniden sokaklarda oynamamızı sağlıyor.
Geçtiğimiz aylarda Ötüken Yayınları’ndan çıkan Bayram Durbilmez’in Türk Dünyası Kültürü adlı kitabı ile karşılaştım. Kitabın sayfalarını çevirdikçe sanki Somut Olmayan Kültürel Miras Müzesi’nin bölümleri arasında geziyormuşum hissine kapıldım. Kitap, tıpkı müzede olduğu gibi okuyucusunu, Türk Dünyası’nın kültürel mirasına doğru uzunca bir yolculuğa çıkartıyor…
Türk Dünyası Kültürü, birinci bölümü ‘’Destanlar’’dan, ikinci bölümü ‘’Mitolojik Renkler ve Sayılar’’dan, üçüncü bölümü ‘’Sözlü Tarih ve Aşık Edebiyatı’’ndan, dördüncü bölümü ‘’Bilmece Kültürü’’nden, beşinci bölümü ‘’Atasözü Kültürü’’nden, altıncı bölümü ‘’Evlenme Kültürü’’nden, yedinci bölümü ise ‘’Halk Bilimi Çalışmaları’’ndan olmak üzere toplamda yedi bölümden oluşuyor.
Yaşadığımız çağda bile bebeği olmayan kadınlar doğum yapabilmek için tıbbi tedavilerin yanında; yatırları, türbeleri, dağları, kutlu sayılan yerleri ziyaret ediyor. Bu gelenek Manas Destanı’nda da karşımıza çıkıyor ve Bayram Durbilmez de kitabının ‘’Destanlar’’ bölümünde batıl inançlarımızın nereden geldiği konusunda kültürel belleğimize bir ışık yakıyor.
Somut Olmayan Kültürel Miras Müzesi’nde, Türkler’in evlenme kültürü hakkında da detaylı şekilde bilgi sahibi oluyoruz. ‘’Sen ne dolaplar çeviriyorsun?’’ deyiminden tutun da çeyiz geleneğine kadar birçok detay ziyaretçilere sunuluyor. Türk Dünyası Kültürü’nün altıncı bölümünde de Türkler’in ‘’Evlenme Kültürü’’ her yönüyle işleniyor. Hem de Alimcan İbrahimov’un 1909 yılında kaleme aldığı ‘Tatar Kadın Neler Görmez’ adlı eseriyle örneklendirilerek… Böylece Bayram Durbilmez, okurunda -kültürel yaşamın dışında- Türk Edebiyatı Tarihi hakkında farkındalık oluşturuyor.
Bayram Durbilmez, büyük bir özveri ile titizlikle çalıştığı Türk Dünyası Kültürü adlı eserinde, sadece bu anlattıklarımız ile sınırlı kalmıyor. Detaylı ve uzunca bir araştırmanın ürünü olan kitabında, Türkler’in tarih boyunca kullanmış oldukları yer ve kişi adlarına, uğurlu sayılan rakamlarına ve renklerine, günümüzde unutulmuş olan birçok geleneklerine, deyimlerine, atasözlerine, bilmecelerine ve hoşgörü kültürüne de detaylı bir biçimde yer veriyor.
Bayram Durbilmez’in Türk Dünyası Kültürü adlı kitabının sayfalarını çevirenler adeta Somut Olmayan Kültürel Miras Müzesi’nin içinde dolaşıyor; Prof. Dr. M. Öcal Oğuz’un öncülüğünü yaptığı Somut Olmayan Kültürel Miras Müzesi’nde gezenler ise sanki Türk Dünyası Kültürü’nün sayfalarını çeviriyor. Bu iki muhteşem eser de Türklerin kültür mirasına doğan güneş oluyor…
