Ortaçağ’dan günümüze Batı resminin kelimelerle ilişkisi;
Resimde Kelimeler
Fransız yazar ve sanat eleştirmeni Michel Butor’un kaleme aldığı Resimde Kelimeler, Ketebe Yayınları etiketiyle raflardaki yerini aldı. Ortaçağ’dan günümüze Batı resminde yazının kullanım biçimlerini analiz eden çalışma, estetik deneyimin sadece görselden ibaret olmadığını vurguluyor. Geçmişten bugüne önemli tablolar üzerinden tezini örneklerle anlatan Butor, satır aralarında okura sanat eserlerine nasıl bakılması gerektiğiyle ilgili de önemli ipuçları veriyor.
Michel Butor’un kaleme aldığı Resimde Kelimeler, Ketebe Yayınları’nın Sanat serisinden çıktı. Ortaçağ’dan günümüze Batı resminde yazının çeşitli biçim ve işlevlerini tasvir eden ve imgelerin sunduğu estetik deneyimin sadece görsel olmadığını vurgulayan yazar, bir sanat eserine baktığımızda gördüklerimizin alt katmanlarında yatan şeyleri de aktarıyor;
“Batı resminde kelimeler? Soruyu sorar sormaz, sayısız miktarda olduklarını, ama sanki pek incelenmediklerini fark ederiz. İlginç bir körleşmedir bu, çünkü bu kelimelerin varlığı aslında edebiyat ve sanatlar arasına eğitimimizin diktiği temel duvarı yıkar. Doğrusu tüm resim deneyimimiz dikkate değer ölçüde söze dayalıdır. Tabloları asla tek başlarına görmeyiz, bakışımız asla saf bir bakış değildir. Eserlerden bahsedildiğini duyarız, sanat eleştirileri okuruz; en son üretimler söz konusu olduğunda bile bakışımız bir yorumlar halesiyle tamamen çevrelenmiş, hazırlanmıştır.”
Resimde Kelimeler, Batı resminin önemli tablolarını tek tek ele alarak bu resimlerde yazının nasıl ve niçin kullanıldığını anlatıyor. Okur, önce Michel Butor’un tabloyla ilgili değerlendirmelerini okuyup ardından resimle karşılaşıyor. Böylece okuduklarının sağlamasını yapıp sanat eserine attığı bakışın katmanlarına iniyor.
Tablolara verilen isimlerin önemine dikkat çeken Butor, ismin sanat eserine bakışı nasıl şekillendirdiğini şu cümlelerle anlatıyor;
“Ancak başlık plastik organizasyonun kendisi için bu kadar önemliyse, sanat eserlerinin tehlikeli bir şekilde yanlış adlandırılabileceği açıktır. Buna dikkat etmeyen bir ressam, düşünmeden verdiği bir başlıkla tablosunu görmemizi engelleyebilir; bu durumda bu yabancı unsurdan kurtulmak gerekecektir, bu ise yerine daha uygun bir başlık bularak mümkün olabilir ancak. Ve boya veya vernik tabakalarını temizleyerek imajları restore edebildiğimiz gibi, yüzyıllardır birikmiş yanlış anlamaları ortadan kaldırarak başlıkları da restore edebiliriz.”
Kitapta tabloların üzerlerine, yanlarına, içine kelimelerle kazınan farklı ifadelerin en dikkat çekicilerinden birisi şüphesiz atasözleri. Michel Butor’un incelediği Baba Pieter Bruegel’in 1559 yılında yaptığı Flaman Atasözleri tablosunda 12 atasözü görsel olarak betimlenir. Bu tablo, kitapta anlatılan yazıyla görselin iç içe geçen ilişkisine güzel bir örnek teşkil eder. Butor’un konuyla ilgili metnin sonunda söylediği şu cümleler ise resme bakışının özünü aktarır; “Resme bakanın kendisi bulmalıdır resmin hangi kelimelere güç verdiğini; alın size bir deyişler dünyası, gündelik konuşmanın tüm bir ansiklopedisi.”
Şair, romancı, denemeci, tercüman ve sanat eleştirmeni olan Michel Butor, Fransa’nın farklı üniversitelerinde Fransız edebiyatı dersleri vermesinin yanında, kaleme aldığı eserlerle edebiyatta yeni ufuklar açmıştı. Çalışmalarıyla ülkesinde pek çok ödül alan Butor, Batı resmi özelinde yazı ve görsel ilişkisini incelediği Resimde Kelimeler eseri ile hem sanatçıların hem de sanatseverlerin zihinlerinde yeni pencereler açıyor.