Serkan Türk: İlk öykü kitabınız “Günlerden Kırmızı”, ilk defa 2015 yılında yayımlanmış. Son kitabınız “Sahi Adım Neydi” 2023 yılı sonunda okurla buluştu. Dergileri de hesaba katarsak Polat Özlüoğlu on yılı geçen yazarlık serüveninden okurlarıyla nasıl bir bağ kurdu?
Polat Özlüoğlu: Açıkçası okurla karşılıklı güçlü bir bağ kurduğumuzu düşünüyorum. Yıllarca ilmek ilmek emekle örülüp öykülerle, kelimelerle, doğru, temiz bir dille dokunmuş bir bağ söz konusu olan. Yalnızlığıma yoldaşlık ediyor öyküler. Kitaplardaki karakterler aracılığıyla hayata, insanlara, zamana, duygulara, çocukluğumuza, geçmişe dokunmaya çalıştım. Karakterler yaşadığımız toprakların üzerinde adım atan, her an sokakta karşılaşabileceğimiz, karanlığın, yokluğun, yoksulluğun, ıssızlığın içinde sürüklenen, hayatın içinden, yerin dibinden, araftaki, eşikteki kaybedenler yani bir anlamda kanlı canlı, etten kemikten insanlar. Dolayısı ile içindeki düşü, rüyayı, hayali, isyanı, devrimi, direnci, aşkı, dostluğu kaybetmeyen ya da arayan, okurla yakın bir bağ kuran hikayeleri olan insanlar var sayfalarda. Duygudaşlığımız, arkadaşlığımız, sözlü bir birlikteliğimiz mevcut okurla. Her kitapla daha sıkı bir kucaklaşma yaşıyoruz gibi hissediyorum.
Serkan Türk: “Edebiyatın özü, değişime yol açmak değil samimiyet, düşünmek, başkalarını kendimize geri getirmektir; belki de yaşamaktan acıya kadar kendimiz ve başkalarıyla nasıl bağ kuracağımızı düşüneceğimiz bir alan; nasıl daha iyi bir yaşam sürebileceğimiz konusunda bize yol gösterendir.” diyor Filistinli yazar Adania Shibli. Çağına tanıklık eden bir yazar olarak ötekilere, kadınlara, insanlara, yaşamlara temas ediyor yazdıklarınız. Edebiyatla ne arıyordunuz ve neyi buldunuz?
Polat Özlüoğlu: Edebiyatla aradığım şey insanlara öykülerle temas etmekti daha çok, içimdeki acıya, umuda, kedere, hüzne ortak etmekti okurları. Acı, sevinç, yalnızlık paylaşıldıkça anlam kazanır düşüncesindeyim. Aslında biraz da çocukluğumuzdu peşine düştüğüm, kendi çocukluğumdu belki de, lakin bulduğum koca bir ülkenin yaralı, eksik, yitik, kırık dökük çocukları oldu. Bu topraklarda ilk gözden çıkarılan, ilk gözden düşen, ilk gözden yiten hep çocuklardır. Çok kolay harcanır çocukluğumuz, ilk ölen çocuklarımızdır daima. Dışlanan, ötekileştirlen, kaybedilen, sürülen, acı ile imtihan edilen çocukların büyüdüğü bir dünyanın iyiliğine, büyüsüne, gücüne inanmıyorum açıkçası. Edebiyat hayatla kurduğumuz ilişkiye dair bir rehber, bir haritadır. Bir hikâye ile bir insanın hayal gücünü tetikleyebilir, acısına ortak olabilir, korkusunu yenebilir, kederini söndürebilirsiniz geçici de olsa. Evet bir öykü ile cevaplar değil ama daha çok sorular sormasına yol açabilirsiniz okurun. Bir kitap ile hayatını değiştirmesini bekleyemezsin ama karakteri anlamasını, onu düşünmesini, onun yerine kendini koymasını, kendini sorgulamasını, elinden tutmasını sağlayabilirsin. Edebiyat iyileştirir mi bilmem ama iyi hissettirdiği kesin. Edebiyat özgürce düşünmeyi mümkün kılıyor.
Serkan Türk: Haldun Taner seçici kurulu, “Çocukluk yaralarını, yoksunluklarını, onlarla baş edebilme çabasını, bu yoksunluk ve çabaların ileriki yaşlara taşınan hüznünü aile odağında yoğunlaştırarak duygulu, akıcı bir dille yansıtmayı başarması nedeniyle Polat Özlüoğlu’nun “Annem, Kovboylar ve Sarhoş Atlar” kitabına verilmiştir” cümleleriyle ödülü kazanma gerekçesini açıkladı. Son dönemde başka ödüller de kazandınız. Bu ödüllerin kitaplarınızın yolculuğuna nasıl bir etkisi oldu sizce?
Polat Özlüoğlu: İlk kitaptan beri bir derdim vardı hayata, üzerinde yaşadığımız topraklara, insanlara dair dillendirmek istediğim, üzerine düşündüğüm kavramlar vardı, onlar hakkında yazdım hep. Haksızlık, adaletsizlik, vicdan, direniş, ayrımcılık, ölüm, yas, eril şiddet, çocukluk, aile üzerine hikayeler anlattım. Bir insanın dert edindiği, mesele ettiği bir şeyler olmalı yazması için. Yazdığım şeyler başından beri değişmedi. Hala kadınlara, çocuklara, ötekilere, sürgünlere, mahkumlara, işçilere, mağdurlara, yenilmişlere dair yazıyorum. Ödüller ise doğru yolda olduğunuza dair fener ışığı görevi görüyor. Edebiyatımızın kıymetli ustaları, yazın dünyasının kilometre taşları adına verilen bu ödülleri almak hem sorumluluk hem onur, hem şevk veriyor. Bu uzun yolculukta yalnız olmadığımı hissediyorum. Yazmaya dair umut aşılıyor içime. Yazmak zaten başlı başına bir ödül, okura ulaşmak da keza aynı.
Serkan Türk: Her yazar okuduklarının çağrışımlarıyla kendine anlatma olanakları bulan kişidir, diyebilir miyiz? Polat Özlüoğlu’nun bunca yıldan sonra geri dönüp baktığında karşısına çıkan kitaplar, şairler, yazarlar, kahramanlar kimlerdir?
Polat Özlüoğlu: Sayfalarca yazabilirim okuduğum kitaplara ve yazarlara, şairlere dair ama buraya sığdıramayız. Zaman zaman nefeslendiğim, durup durup döndüğüm, sığındığım, saklandığım bazı kitaplar var elbette. Kaç kere okusam da içime dokunan, aklımı esir alan, yüreğime demir atan dizeler, öyküler, romanlar, kahramanlar mevcut. Bunların bazıları kitaplarımdaki epigraflarda yer alırlar. İlk aklıma gelenler; Füruzan, Tomris Uyar, Didem Madak, Sevgi Soysal, Birhan Keskin, Latife Tekin, Yusuf Atılgan, Ahmet Hamdi Tanpınar, Onat Kutlar, Sait Faik Abasıyanık, Haldun Taner, Bilge Karasu, Sabahattin Ali, Orhan Kemal, Murathan Mungan, Ferit Edgü. Özellikle kendime yakın bulduğum Latin edebiyatının yeri her zaman ayrıdır içimde. Borges, Marquez, Bolano, Cortazar, Fuentes okumak düşlere, rüyalara, yazıya dair ilham veriyor her daim. Okumak eşsiz bir serüven. Umberto Eco, Milan Kundera, Kafka, Sartre, Raymond Carver, Cheever, Çehov okumak her zaman iyi gelir. Bir edebiyat eserini haz alarak okurken tek yapmak istediğim kapağını kapattığımda defteri kalemi elime alıp bir şeyler karalamak olur genellikle.
Serkan Türk: “Peri Kızı Af Buyrun” kitabındaki öykülerin tamamına yakını kadınların ağzından, dilinden anlatılan öykülerdi. ‘Sahi Adım Neydi’ adlı son kitabında da heteronormatif düzene karşı çıkan kadınlara ve aşklarına dair öyküler göze çarpıyor. Yazar arı kovanına çomak sokan, yangına körükle gitmeyi göze alan biri değilse nedir bu çağda?
Polat Özlüoğlu: Bir hiçtir bence, sadece yazar imajına önem veren biridir. Sahtedir yani. Kendi içsel hezeyanlarını sayıklayıp duran, konformistliğin içinde debelenmeyi marifet sayan, kurak, güdük, taklitçi bir insandır. Oysa bana göre yazar çağa gözlerini kapamayan, sokaklara kulak veren, kalabalıkların arasına karışan, gündemi takip eden, kendine takılı kalmayan, gözlerini dört açan, hayata her anlamda dokunan bir huzursuz yürektir zannımca. Öğretilmiş normalin, dayatılan norm ve düzenin, kutsal denen ailenin, ayrımcılığın, gelenek ve göreneklerin dışına çıkabilen hatta toplumsal yargılara ters düşmeyi göze alabilen bir yazar olmak önemli bu çağda. Unutma üzerine kurulu, geçmişi yok saymaya odaklı, geleceği görmezden gelen, hıza teslim olmuş bir zamanda yazmak belki de biraz deli işi gibi geliyor. Ben yazdığım karakterlerle, olaylarla, durumlarla okuru rahatsız etmek, konforlu koltuğundan kaldırmak, huzurunu kaçırmak istiyorum. Karakterler bildiğimiz manada birer kahraman değiller, sıradan, küçük insanlar. Aynı apartmanda, aynı mahallede, caddede, aynı şehirde karşılaştığımız, yan yana yolda yürüdüğümüz insanlar, bazen görmezden geldiğimiz, başımızı çevirdiğimiz, bazen kaçtığımız, kaçındığımız, dokunmaktan ürktüğümüz insanlar. Bir şekilde ayakta kalan, direnen, erke, iktidara, eril anlayışa rağmen hayata tutunan karakterler. Şiddete maruz kalan kadınlar, çocuklar, sömürülen işçiler, bir evin, dört duvarın, fabrikanın, hücrenin içinde hapis hayatı yaşayan, yoksulluğa, yoksunluğa, yalnızlığa mahkûm edilen insanlar. Sessizliklerini, suskunluklarını paylaşmak, çığlıklarını duyurmak istiyorum. Okura yazılan mektuplara benzetiyorum öyküleri. Adresini bir gün bulur diye ümit ediyorum.
Serkan Türk: “Son dönemde pek acı çekmeden, sıkıntı çekmeden pat diye bir yerlere gelen, bir yerlere çıkarılan insanlar var. Benim için ‘zaman eleği’ çok önemlidir. O elekten kimler düşecek, kimler kalacak bunu yine zaman belirleyecek. Ön yargı olabilir ama bu elekten bugün için gündemde olan birçok kişinin düşeceğini düşünüyorum,” diyor Cemil Kavukçu bir söyleşisinde. Çağdaş yazarlarla ilgili yaptığı bu tespitler dikkat çekici. Daha yolun başında olanlara bugünün koşullarına göre Polat Özlüoğlu neler söylemek ister?
Polat Özlüoğlu: Sonuna kadar katılıyorum Cemil Kavukçu’ya. Zamanın eleğine güveniyorum, suni bir şekilde gündemi meşgul eden yazarların birer ikişer eleneceğini düşünüyorum. Ben yazar olmak değil yazmak için yola düştüm. Günümüzde bir öyküsü dergilerde çıkan, internette bir şeyler paylaşan, bir derlemeye bir metin karalayan, bir tanecik kitabı çıkan yazma heveslisi arkadaşlar, yaşı mühim değil, bir anda ortaya çıkıp ‘yazar’ olduğunu söylemiyor adeta haykırıyorlar. Şaşkınlıkla izliyorum. Yazar olmak bu kadar kolay mı? Çabalamadan, düşüp kalkmadan, eğilip bükülmeden, kırılıp dökülmeden yazmak, yazar olmak mümkün mü? İçten, samimi gelmiyor bana bu yakıştırılan etiketler. Kendi yolculuğumu düşündüğümde tek istediğim bir şeyler yaratmaktı, yazmanın kendi gücüne inanıyor, kelimelerin büyüsüne kapılıyor ve harflere sığınıyordum. Bir cümle kurup peşinden gitmek bir yolculuk gibi geliyor hala bana. Aklımı kurcalayan, yüreğimi üşüten, içimi kemiren, vicdanımı titreten duygulara, durumlara, olaylara, insanlara, dertlere dair bir şeyler kaleme almak haz veriyor. Yazarlık hiç bitmeyen bir öğrencilik gibi. Ben iflah olmaz bir öğrenme heveslisiyim. Yaşım kaç olursa olsun bu değişmeyecek, elime her kalemi aldığımda yüreğim pır pır ediyor. Tek istediğim yazmak.
Serkan Türk: Yazarlığınızda farklı bir sürece girdiğinizi, olgunlaştığınızı, yazdıklarınızın ciddiye alındığını ilk ne zaman hissettiniz?
Polat Özlüoğlu: Açıkçası hep aynı ciddiyet ve disiplinle yazdım. İlk iki kitap yazarlık yolculuğumda edebiyat dünyasıyla ve okurla bir tanışma gibiydi. Ama üçüncü kitap ‘Peri Kızı Af Buyrun’ çıktığında yayınevinden kaynaklı olarak daha görünür oldu yazdığım öyküler. Yazma rutinimde bir değişiklik olmadı hiç, derdim, meselem değişmedi, hep yazmaya dairdi hayallerim, yazar imajı yaratmaya dair değil. İlk günkü heyecanımı kaybetmedim yazmaya dair. İnsan yazdıkça, okudukça, yaşadıkça olgunlaşıyor, düşün ve düş dünyası genişliyor, deneyim kazanıyor. Yazmak bu topraklarda, bu zamanda tekin bir şey değil doğrusu, tehlikeli bir uğraş. Ama yazmadan duramıyorsa insan bazı şeyleri göze almak zorunda.
Serkan Türk: Öykülerinizde aile, kadın-erkek ilişkileri, şiddet mağdurları, ezilenler, ötekiler, aşk, yalnızlık gibi kavramlar öne çıkıyor. Yazarın her kitabında kahramanlarıyla unutmuş olduklarını kendine hatırlattığı, çeşitli sorularla hafızasını canlandırdığı, yazdıkça güçlendiğini hissettiğini söylemek mümkün mü?
Polat Özlüoğlu: Mümkün elbette. Hayata nereden baktığın, neresinde durduğun önemli. Gündemi takip ediyor, hayatın nabzını tutuyor, gözleri tamamen açık, kulakları tetikte izliyorsa etrafında olup bitenleri yazar, o kadar hayatın içinde yer alıyor demektir, yazdıkları da o kadar samimi ve sahici olur. Çağımızda belleğimiz iğdiş ediliyor. Sürekli maruz kaldığımız gerekli gereksiz bilgilerle, olaylarla, durumlarla, reklamlarla, kirli haberlerle hatırlamak için değil unutmak için yaşıyoruz. Unutturuluyor her şey. Gündem sürekli değişiyor. Her şeyin bir son tüketim tarihi var, acının bile. Çünkü felaketler çağındayız, dört bir yanımızda savaşlar var, çocuklar, kadınlar ölüyor ve kimse bir şey yapamıyor. İzliyoruz sadece. Seyirciyiz. Susan Sontag’ı anıyorum sıklıkla. ‘Başkalarının acısına bakmak’ Nasıl bakıyoruz? Baka biliyor muyuz? Eksik düşler kuruyoruz, yarım yamalak anılar biriktiriyoruz, hayattan kaçıyoruz, marazlı ilişkiler kuruyor, doğru dürüst sohbet edemiyor, birbirimizin yüzüne bakamıyoruz. Dinlemiyoruz birbirimizi. Yabancıyız. İnsana, doğaya, hayata karışmak yerine bireysel yaşıyoruz. Acı, keder, hüzün, felaket bana dokunmasın, bulaşmasın yeter diyoruz. Edebiyat dünyayı anlamamıza bir kapı aralıyor. Bir öyküye başladığımda yarattığım karakterin peşine düşüyorum. Onun ardından sürükleniyor bazen elinden tutuyor, bazen gölgesine takılıyorum. Üzerime o karakteri giyiniyorum bir terzinin elinden çıkmış bir giysi gibi. Kol kola yürüyorum karanlığın içinde. Bir anlamda yazarken O oluyorum. Yazdıkça hatırlıyor, belleğimi tazeliyor, hayata dönüyorum. Yazmak zamanı eğip bükmeyi mümkün kılıyor hatta bu kocamış dünyayı birkaç sayfalığına da olsa durdurmayı sağlıyor. Yola benzetiyorum yazıyı, sonu olmayan bir yol. Önemli olan nasıl yürüdüğün o yolu.
Serkan Türk: M. Coetzee, “Yazarı ünlü yapan yazdıkları değil, kendini topluma sorun olarak sunmasıdır,” diyor. Söz konusu olan sadece ünse bunun böyle işlediğini söylüyor. Güncel edebiyatı da takip eden biri olarak günümüz yazarlarını nasıl değerlendiriyorsunuz?
Polat Özlüoğlu: Telaş içinde olduklarını düşünüyorum. Bir anda bir şeyler, yazar olmak için çok fazla çaba harcıyor, kafa yoruyorlar. Odaklandıkları şey yazdıkları değil, yazarlıkları. Tuhaf geliyor bu olma telaşı. Oysa yazmanın, yazının büyüsü, yaratmanın heyecanı, bir karakterle yatıp kalkmanın, içten içe onunla konuşmanın, ona dokunmanın güzelliği her şeyin üstünde benim için. İyi bir metin yazdığımda ya da okuduğumda aldığım hazzı hiçbir şeye değişmem. Yazmak üzerine düşünmeyen, yazmak üzerine okumayanlar çoğunlukta edebiyat ortamında. Sorgulamayan, araştırmayan, merak etmeyen, en kötüsü hayal kurmayan insanlar var etrafımızda. Hüzünlü geliyor bu durum bana yazmayı dert edinen biri olarak.
Serkan Türk: “Ben içime dert olan meseleleri, haksızlıkları, adaletsizlikleri, yük olan yoksunlukları, uykusuz bırakan hadiseleri dillendirmek, edebiyat aracılığı ile paylaşmak, hikâye etmek için yola çıktım. Derdi olmayan insan yazamaz, yazsa da samimi durmaz. Hassasiyet ve haysiyet önemli şu karanlık zamanda.” diyorsunuz. Yazmaya zorlandığınız konular oluyor mu?
Polat Özlüoğlu: Olmuyor desem ne kadar doğru olur bilmiyorum ama bazı şeyleri yazıya dökebileceğim kıvama gelmesi, demlenip durulması için bekletiyorum, dinlendiriyorum. Yazmak deli işi olduğu gibi biraz da sabır işi. Aceleye gelmez. Beklemeyi bilmek gerekir. Hayatın hoyratlığına, hızına, kaosuna, telaşına kanmamak, kapılmamak, hevese yenilmemek, bazen sadece durup izlemek, dinlemek gerekir. Ben beklemeyi seven biriyim. Hayatım dinleyerek, gözlemleyerek geçiyor. Akışın içinde durmak, durup etrafına bakmak gerektiğine inanıyorum. Ne hikayeler gizli o kalabalıkta. Doğru zamanı bilmek, hikâye biriktirmek önemli.
Serkan Türk: Kitaplığınıza dair neler söylersiniz?
Polat Özlüoğlu: Kitaplığımı uzun zamandır düzenleyemedim ama zamanı gelir diye düşünüyorum. Güncel edebiyatı yakinen takip ediyorum. Bir kitaplıktan fazla okunacak kitap var evimde. Bir de sahaflardan aldığım kitapları eklersek durum hiç de iç açıcı değil. Ama güzel, sağlam, iyi kitapları almadan duramıyorum. Elbet bir gün okunacaktır diye düşünüyorum. Bu konuda iyimserim sanırım. Aklımda kalmasındansa kitaplığımda olmasını tercih ediyorum. Bu sene yayınevine göre düzenlemeyi planlıyorum bütün kitapları. Kısmet.
Teşekkür ederim.
