Okuma Hâlleri, Canan Olpak Koç’un ilk kitabı. Deneme türündeki Okuma Hâlleri; 1. Sözü Okumak, 2. Zamanı Okumak, 3. Kalemi Okumak ve 4. Nesneleri Okumak olmak üzere toplam 4 bölümden ve 136 sayfadan oluşmaktadır.
“babama…” ithafıyla başlayan kitap, “Ruhun hep şâd olsun benim Basri babam…” (s. 136) ile son bulmaktadır. Bir bakıma yazar; kitaba babasıyla başlamış ve kitabı babasıyla tamamlamıştır. Yazara okumayı sevdiren kişinin babası olup olmadığı hakkında elimizde bir bilgi olmamasına rağmen böyle bir kitabın ithaf edildiği kişi olmak o eylem (okuma) üzerindeki etkiyi gösterebilecek güçteki kanıtlardan biridir.
Yayın dünyasında adını çok az duyduğumuz -daha doğrusu benim ilk defa duyduğum- bir yayınevinden (Pruva Yayınları) çıkmış Okuma Hâlleri. Eğer Okuma Hâlleri, adını yazmanın ve söylemenin (telaffuz etmenin) zor olduğu yabancı bir yazar tarafından kaleme alınsaydı, çok sayıda nitelikli/bilinen yayınevi bu kitabı Türkçeye çevirtmiş ve kitap satış sitelerinde çok satanlar arasında gösterilen kitaplardan biri olurdu.
Yazar tarafından “ölümün elinden bir şeyler kurtarabilmek” (s. 15) olarak tanımlanan okuma, farklı açılardan ele alınmıştır. “Okuma nedir?” sorusunun sık sık cevaplandığı bir kitap olarak değerlendirmek mümkündür. Okuma Hâlleri’nde; okuma eyleminin sadece ne olduğu ile değil ne olmadığı ile de ilgilenen yazar, tabiri caizse okuma hakkında geniş bir alan yazın derleme niteliğinde bir eserle okur karşısına çıkar.
Albert Camus’tan Mustafa Kutlu’ya; Umberto Eco’dan Nasrettin Hoca’ya varıncaya kadar geniş bir yazar kitlesini kitaptaki tezine ortak eden Koç, o düşüncelerden beslenerek kitabını daha okunur kılıyor. Yazar, -takip edebildiğim kadarıyla- 100’den fazla yazar, şair, peygamber, siyasetçi, sanatçı gibi toplumun önde gelen kişilerine ve kimi zaman da eserlerine sık sık atıfta bulunarak bir sohbet havası eşliğinde okuru, Okuma Hâlleri’ne davet ediyor. Denemeleri yazarken, fıkra, kıssadan hisse, hikâye, roman ve özdeyişlerden faydalanmış olan yazar, okumanın gerçekten de hâllerine değinmiş bir durumda.
Okuma Hâlleri, okurda yabancı bir eserin Türkçeye yapılmış çok iyi bir çevirisini okuyorum hissi uyandırıyor. Çeviri eserlerde görmeye alışık olduğumuz bir kitabın, “çok sayıda yazar, sanatçı, siyasetçi ve eserlerinden bahsedilerek beslenmesi/desteklenmesi sonucunda kitabın ilgi çekici ve iyi bir araştırma ürünü hâline getirilmesi”ne Okuma Hâlleri’nde sıkça rastlanmakta. Kitap, akıcı olmasının yanı sıra yazarın dil kullanımındaki becerisi, denemelerdeki sohbet havası ve yazarın okura değmedeki başarısı ile dikkat çekiyor. “Denize tutkun Diego’nun hikâyesi acı biter. Onu sonra anlatırım” (s. 38) diyen yazar, bir okuma kitabının okurdan bağımsız olamayacağının farkında ve bu farkındalığı da okura fark ettirir ve Diego’nun hikâyesini 38. sayfanın ortalarında anlatmaya başlar.
Kitabın 3. Bölümü diğer bölümlere oranla biraz farklıdır. Bu bölümde yazar; Şemsettin Sami, Necip Fazıl Kısakürek, Cengiz Aytmatov, Mehmet Âkif Ersoy ve Ahmet Haşim’i farklı açılardan ele alarak birçok kitapta ulaşılması/görülmesi mümkün olmayan bilgileri okurla cömertçe paylaşıyor.
Denemelerin adları da büyük bir emekle konulmuştur. Yazarın tıpkı bir çocuğa ad koyarken ki hassasiyetin aynısını denemeleri adlandırırken taşıdığı söylenebilir. Ayrıca deneme adlarındaki her harfin büyük olarak yazılması da deneme adlarına verilen önemin bir göstergesidir. Deneme adlarından birkaçı: Hayata “Söz”le Dâhil Olmak (s. 19), Sihirli Lambalar Okşanır; Söz Dikilir Karşımıza (s. 25), Tarihin Spartalı Anlayışına Hitabımızdır: “Çocuklar Gülümseyecek” (s. 69).
Canan Olpak Koç’un Okuma Hâlleri’ni yazabilmek için yüzlerce kaynaktan istifade ettiği göz önüne alındığında birkaç bardak çay eşliğinde dingin bir kafayla birkaç saat bu kitaba seve seve verilebilir. Çünkü kelimelerin sırtına kütüphane düzeyinde yükler sığdırmayı başarabilen ve o kelimelerin de bu işi severek hakkıyla yapmasını sağlayabilen bir yazardır: Canan Olpak Koç.
